Από
τότε που πρωτοξεκινήσαμε να γράφουμε, τότε που εξαιτίας της μεγάλης ψυχολογικής
και συναισθηματικής μας φόρτισης, αποφασίσαμε να αποτυπώσουμε αυτά που νιώθουμε
στο χαρτί, μια χρονική περίοδος που για τους περισσότερους τοποθετείται γύρω στο
δημοτικό ή αρχές γυμνασίου, όταν ξεκινήσαμε το πρώτο μας ημερολόγιο, πάντα
είχαμε στο μυαλό μας κάποιον αποδέκτη. Είτε μιλούσαμε στο ημερολόγιό μας και
του λέγαμε τι αισθανόμασταν, είτε απευθυνόμασταν νοητικά στα πρόσωπα στα οποία
θέλαμε να εκφραστούμε και δεν μπορούσαμε, γράφοντάς τους όσα νιώθουμε. Ο πρώτος
μας ιδανικός αναγνώστης λοιπόν κάπως έτσι δημιουργήθηκε. Ήταν το πρόσωπο που
απευθυνόμασταν, κάποιος στον οποίο μιλούσαμε μέσα από τα γραπτά μας και ήταν ο
τελικός αποδέκτης τους… ο φανταστικός ιδανικός αναγνώστης μας.
Αυτή όμως είναι η μία μορφή του, η οποία ναι μεν μπορεί να μας βοηθήσει και τώρα, που αποφασίσαμε να ασχοληθούμε πιο σοβαρά με τη συγγραφή από τότε που απλώς καταγράφαμε πως περάσαμε στο σχολείο και ποιους καθηγητές δεν χωνεύαμε! Ο ιδανικός αναγνώστης (στο εξής ΙΑ) είναι ένα πρόσωπο για το οποίο γράφουμε την ιστορία. Είναι το πρόσωπο που έχουμε θέσει εμείς ως κριτή και αρμόδιο για να μας εντοπίσει τα ατοπήματά μας και να μας βοηθήσει να βελτιώσουμε το έργο μας. Η πρώτη μορφή είναι η φανταστική. Είναι περισσότερο για δική μας βοήθεια, για να μας δίνει κίνητρο να συνεχίσουμε και αν έχουμε κρίνει απαραίτητο για να μας κρατάει στον ίσιο δρόμο. Τι εννοώ; Ας πάρουμε για παράδειγμα κάποιον που γράφει δυστοπική λογοτεχνία (για παράδειγμα «Αγώνες Πείνας», «Άρχοντας των δαχτυλιδιών» κ.λπ.), ο οποίος είναι μεγάλος θαυμαστής του Τόλκιν και έχει αποφασίσει ότι θέλει να κινηθεί στα ίδια πλαίσια με το είδωλό του. Εκείνος λοιπόν μπορεί να τον μετατρέψει σε ΙΑ, γράφοντας κεφάλαιο παρά κεφάλαιο με γνώμονα ότι θα το διάβαζε ο ίδιος ο Τόλκιν και κάθε φορά που βρίσκεται σε δίλημμα να σκέφτεται «Τι θα έκανε ο Τόλκιν εδώ; Τι θα του άρεσε να διαβάσει στην ιστορία μου;» και έτσι να πάει παρακάτω. Ο φανταστικός ΙΑ όμως δεν μπορεί να σε βοηθήσει βρίσκοντάς σου τρύπες στην ιστορία σου, επειδή όσο καλά κι αν τον ξέρεις, υποκινείται από εσένα τον ίδιο. Γι’ αυτό και το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να βρεις τον πραγματικό σου ΙΑ.
Ιδανικός Αναγνώστης δεν μπορεί να είναι
οποιοσδήποτε. Πρέπει αρχικά να
είναι ένα άτομο που έχει διαβάσει γενικότερα πολλά βιβλία, να το κάνει επειδή
του αρέσει κι όχι για κάποιον άλλο λόγο, να έχει όρεξη να σε βοηθήσει και να
είναι ταυτόχρονα καλοπροαίρετος και αυστηρός μαζί σου. Επίσης πρέπει να του
αρέσει σε αρκετό βαθμό το είδος που γράφεις κι εσύ, γιατί όπως και να το
κάνουμε αλλιώς κρίνει κάποιος που είναι φαν κι αλλιώς κάποιος που δεν είναι.
Άσε που αν του αρέσει εξαρχής το είδος σημαίνει πως θα έχει ήδη διαβάσει
περισσότερα βιβλία πάνω σε αυτό, άρα θα έχει καλύτερη άποψη πάνω στο θέμα και
θα σου παρέχει καλύτερες συμβουλές.
Ο ΙΑ δεν πρέπει να είναι ένα άτομο από το κοντινό
σου περιβάλλον. Οι συγγενείς και
οι φίλοι που σε ξέρουν καλά –και ειδικά η μητέρα σου– αποκλείονται για δύο
λόγους. Πρώτον γιατί δεν θα είναι τόσο αυστηροί μαζί σου και δεύτερον γιατί σε
γνωρίζουν πολύ καλά και δεν μπορούν να διαβάσουν αντικειμενικά το έργο σου. Εκείνοι
διαβάζουν πίσω από τις λέξεις, μπορούν να φανταστούν τι μπορεί να εννοείς στην
συγκεκριμένη παράγραφο επειδή σε ξέρουν ως προσωπικότητα, ωστόσο η ίδια παράγραφος
να μη βγάζει νόημα σε κάποιον αναγνώστη ο οποίος δεν σε γνωρίζει προσωπικά.
Ο ΙΑ σου δεν πρέπει να πνίγεται στη δουλειά. Πρέπει να έχει τον χρόνο να βρίσκεται κοντά σου,
όταν τον χρειάζεσαι. Να διαβάζει το βιβλίο σου την ώρα της γέννησής του ή μόλις
ολοκληρωθεί. Να σε βοηθάει να πας παρακάτω, όταν κολλήσεις στην ιστορία σου.
Είναι το πρόσωπο που θα τρέξεις, όταν πάθεις συγγραφικό μπλοκάρισμα. Είναι
εκείνος που θα σου πει τι τρύπες έχει το κείμενό σου και θα κληθείς να τις γεμίσεις.
Τον έχεις ανάγκη πολύ, τον χρειάζεσαι, σε έχει φάει –που λέει και το τραγούδι.
Ο ΙΑ σου πρέπει να μπορεί να εντοπίσει τα λάθη
σου και να έχει το θάρρος να σου τα πει. Αν ο αναγνώστης σου σου κάνει πάντα σχόλια του στιλ «Α, πολύ ωραίο το
κεφάλαιο, γράφεις τέλεια, συνέχισε» τότε πρέπει να τον αλλάξεις, γιατί δεν
κάνει για τη δουλειά. Δεν μπορεί να είσαι σε όλα τέλειος, σε κάτι θα έχεις κάνει
λάθος αλλά εκείνος είτε αδυνατεί να το βρει –που είναι κακό– είτε δεν μπορεί να
στο πει για τον άλφα βήτα λόγο –που είναι χειρότερο–. Εννοείται ότι ο ΙΑ σου
δεν πρέπει να σε μειώνει και να είναι κακοπροαίρετος μαζί σου. Αντίθετα, πρέπει
να σου επισημαίνει τα λάθη σου με τέτοιον τρόπο, ώστε να σου δίνει ώθηση να
γίνεις καλύτερος σε αυτό που κάνεις.
Το να μάθεις να δέχεσαι την κριτική του ΙΑ σου θα
σε βοηθήσει στο μέλλον με την αποδοχή της κριτικής από άλλους για το έργο σου. Πράγμα που είναι φοβερά σημαντικό. Πολλοί είναι
αυτοί που δηλώνουν «δέχομαι και την καλή και την κακή κριτική γιατί και οι δύο
με βοηθούν να γίνω καλύτερος» αλλά λίγοι είναι εκείνοι που πραγματικά
συμμερίζονται αυτή την άποψη. Πρέπει να έχεις κότσια για να δεχθείς την κακή
κριτική σε ένα δημιούργημά σου –είναι σαν να βρίζουν το παιδί σου. Θα θέλεις να
το υπερασπιστείς… και το «Όχι, δεν κατάλαβες τι ήθελα να πω ακριβώς εδώ, γι’
αυτό μπερδεύτηκες…» δεν είναι ένα επιχείρημα που στέκει. Αν ο αναγνώστης σου
δεν κατάλαβε τι έγραψες σημαίνει ότι κάτι δεν έκανες τελείως καλά. Ο γραπτός
λόγος πρέπει να έχει σαφήνεια και να κυριολεκτεί πάντα (εκτός αν κάνει
ηθελημένες μεταφορές). Αν γράφεις με ασάφεια και δεν ξεκαθαρίζεις πλήρως τι
θέλεις να πεις ακόμη κι ο πιο έξυπνος αναγνώστης θα μπερδευτεί και ίσως
ξαναδιαβάσει την παράγραφο για να καταλάβει. Και δεν υπάρχει περισσότερο
ενοχλητικό πράγμα από το να καταλήγεις να ξαναδιαβάζεις σκηνές, για να δεις τι
δεν έπιασες και τώρα νιώθεις χαμένος στο κείμενο.
Χρειάζεσαι τον ΙΑ για να συζητάς μαζί του το
βιβλίο σου, ωστόσο δεν μπορείς να του αποκαλύψεις τι θα γίνει παρακάτω. Για ευνόητους λόγους. Ο ΙΑ σου είναι εκείνος που
θα πρέπει να ανακαλύψει τις τρύπες στην πλοκή σου. Αν γνωρίζει πράγματα εκτός
βιβλίου μπορεί να τον επηρεάσουν και να μην αντιληφθεί το κενό, γιατί για
εκείνον δεν θα είναι ουσιαστικά κενό.
Ο ΙΑ μπορεί να διαβάζει το έργο σου κομμάτι κομμάτι
κατά τη συγγραφή του είτε στο τέλος, αφότου ολοκληρωθεί. Αυτό είναι δική σου επιλογή. Το πρώτο είναι
λιγότερο χρονοβόρο γιατί απλώνεται το διάστημα που θα κληθεί ο ΙΑ να διαβάσει
την ιστορία σου, ωστόσο έχει και κάποιους περιορισμούς. Όταν λέμε κομμάτι
κομμάτι δεν μπορεί να είναι δύο σελίδες τη φορά, ούτε να μεσολαβεί μεγάλο
διάστημα ανάμεσα στα αποσπάσματα, καθώς ο ΙΑ θα πρέπει να έχει μια νοηματική
συνέχεια. Αν ο ΙΑ σου διαβάζει την ιστορία σπαστά καλό θα ήταν, αφού
ολοκληρωθεί να δοθεί και σε κάποιον άλλο να τη διαβάσει ολοκληρωμένη, για
καλύτερα αποτελέσματα.
Σημείωση: το
να έχετε έναν ΙΑ δε σημαίνει πως δεν μπορείτε να έχετε άλλους αναγνώστες για
την ιστορία σας. Και ο ΙΑ άνθρωπος είναι, μπορεί να του ξεφύγει κάτι, που θα το
δει κάποιος άλλος και γενικότερα η πολυφωνία είναι καλύτερη από τη μονοφωνία.
Ωστόσο η γνώμη του ΙΑ θα πρέπει να μετράει ένα κλικ παραπάνω στη δουλειά σας.
Έξτρα τιπ: όταν ολοκληρώσετε το βιβλίο,
ζητήστε από τον ΙΑ να σας διηγηθεί αναλυτικά την ιστορία από την αρχή μέχρι το
τέλος. Οι σκηνές που δε θα θυμάται, κατά πάσα πιθανότητα είναι σημεία που η
ιστορία κάνει κοιλιά, δεν του τράβηξαν αρκετά το ενδιαφέρον ή περισσεύουν. Με λίγα
λόγια θέλουν περισσότερη δουλειά. Στην περίπτωση που διάβαζε την ιστορία
αποσπασματικά καλό θα είναι να την έχει ξαναδιαβάσει αφότου ολοκληρώθηκε, για
να μπορέσετε να ακολουθήσετε σωστά αυτό το τιπ. (Αν δε θυμάται μια σκηνή που
διάβασε έξι μήνες πριν δεν σημαίνει ότι η σκηνή πρέπει να φύγει!)
Αυτό ήταν το άρθρο μας για
αυτή την εβδομάδα. Ελπίζω να σας άρεσε και να το βρήκατε βοηθητικό όπως και τα
προηγούμενα. Αν έχετε κι εσείς ιδανικό αναγνώστη, πείτε μας γι'αυτόν στα σχόλια. Όπως πάντα,
see you next time!
Αγγελίνα Παπαδημητρίου (Angelina S.)
Αν σας βοήθησε έστω και λίγο
αυτό το άρθρο και ενδιαφέρεστε για πιο εντατική δουλειά, ώστε να ξεδιπλώσετε
όλα τα «μικρά» μυστικά της συγγραφής και της λογοτεχνίας γενικότερα, το Εργαστήρι Δημιουργικής Γραφής Scripta Manent σας
περιμένει για να τα ανακαλύψουμε μαζί.
Αγγελίνα Παπαδημητρίου (Angelina S.)
